Hoewel de meest urgente liquiditeitsproblemen minder zijn geworden, verwachten steeds meer ondernemers binnen 3-4 maanden toch weer financieel knel te komen zitten. Dit blijkt uit de 2-maandelijkse liquiditeits-monitor die Stichting MKB Financiering en ONL voor Ondernemers uitvoeren sinds de start van de corona-crisis.

Uit de peiling blijkt dat 24% van de ondernemers aangeeft binnen 4 maanden in de problemen te komen om rekeningen te betalen. Tijdens de vorige meting in de zomer was dit nog 17%.

Het nieuwe compensatiepakket van het kabinet is niet voldoende voor ondernemers bij de nieuwe lockdown of beperkingen die er aan komen. Dit geven ook MKB Nederland en ONL aan. De Tweede Kamer heeft al de wens geuit dat ondernemers ruimer gecompenseerd moeten gaan worden. Onder andere de terugkomst van de NOW-regeling (loonkostensubsidie) wordt nu voorgesteld en een verhoging van het TVL-platform van €1,8 miljoen naar €2,3 miljoen om ook middelgrote bedrijven tegemoet te komen.

Hoewel de steunpakketten op dit moment urgent zijn, is het geen structurele oplossing. Het is belangrijk dat de financiële positie van ondernemers gaat verbeteren, waarbij naast urgente liquiditeitsproblemen ook de solvabiliteit wordt verbeterd voor de stabiliteit van de ondernemingen.

Hier is geen enkele oplossing voor wat voor alle sectoren en omvang van bedrijven geschikt is, dus er zal een mix aan maatregelen moeten komen.

Voor grotere financieringen is het “Post-Covid Groeifinanciering Initiatief” opgezet door ABN AMRO, ING en Rabobank en het pensioenfonds ABP met €400 miljoen aan vermogen. Via dit fonds worden achtergestelde leningen tussen de €5-50 miljoen verstrekt, die voor 50% worden afgedekt met de staatsgarantie Groeifaciliteit. Hiermee kunnen 20-40 bedrijven ondersteund worden.

Het “eigen-vermogen fonds voor het mkb” wat het Comité voor Ondernemerschap heeft voorgesteld is gericht op het middenbedrijf. Door met een gestandaardiseerd product te werken (achtergestelde leningen tussen €250.000 en €5 miljoen, met strenge randvoorwaarden) is het product relatief snel uit te rollen en een aanvulling op bestaande bancaire en non-bancaire financieringen. Afhankelijk van de vraag is verwachting dat er tussen de 300-1000 bedrijven per jaar er gebruik van maken.

Voor het kleinbedrijf en startups werkt maatwerk (zoals bij Post-Covid Groeifinanciering Initiatief) of een standaard product (eigen vermogen fonds Comite voor Ondernemerschap) niet. Hierbij zou beter gebruik gemaakt moeten worden van private investeerders en particulieren uit de omgeving van de ondernemers. Hierbij is het belangrijk om twee doelgroepen te onderscheiden:

In het eerste geval zullen vooral vrienden, familie en klanten aangesproken kunnen worden om eenmalig de ondernemer te ondersteunen. Hiervoor is een winwin-lening een perfect instrument. In België hebben dit jaar 3.000-4.000 kleine bedrijven hiermee via een achtergestelde lening met zeer lage rente (1,75%) hun vermogenspositie kunnen versterken. Door de lage rente en kleine financieringen (max €300k, maar vaak onder €100k) is dit voor traditionele financiers niet interessant, maar vrienden en familie staan hier wel voor open. Door standaardisering van contracten, afspraken met de belastingdienst (belastingkorting) en banken (wordt als eigen vermogen gerekend) is dit een win-win voor ondernemer en investeerder.

Voor startups is het belangrijk dat business angels eenvoudiger regelmatig financiering gaan verstrekken aan startende ondernemers met groeipotentie. Deze investeerders verwachten een hoger rendement en zullen ook vaak in aandelen (of converteerbare leningen) willen deelnemen.

Achtergrond rapporten:

Hoewel een een groot deel van het mkb redelijk de coronacrisis is doorgekomen. blijkt de impact van de coronacrisis sterk te verschillen per bedrijf en sector. Dit schrijft het Comité voor Ondernemerschap in het jaarbericht 2021.

Het Comité voor Ondernemerschap pleit in het jaarbericht voor ‘gezonde groei’, omdat deze leidt tot meer toegevoegde waarde, winstgevendheid en investeringsmogelijkheden en dus tot continuïteit van het mkb-bedrijf. Hiervoor zijn langetermijninvesteringen nodig voor het mkb, met name op het gebied van verduurzaming en digitalisering. Ook moeten bedrijven zich aanpassen met investeringen in menselijk kapitaal en arbeidsbesparende technieken om personeelstekorten te bestrijden.

Het aandeel van mkb-bedrijven dat gezonde groei in banen als in productiviteit laat zien is vanaf 2017 gedaald. Daarmee staat de winstgevendheid van het mkb onder druk. In de zes jaar daarvoor was juist sprake van een opleving van de weerbaarheid en wendbaarheid van het Nederlandse mkb. Dit schrijft het FD nav het rapport.

“Mkb’ers vinden het moeilijk nieuwe groeimarkten te ontwikkelen”, zegt Justin Jansen, hoogleraar ondernemerschap aan de Rotterdam School of Management en onderzoeker voor het rapport in de krant. “Ze hebben hun handen al vol aan nieuwe technologie en nieuwe concurrenten. De complexiteit groeit ze een beetje boven het hoofd.”

Bovendien heeft het mkb het volgens het comité moeilijk met het aantrekken van krediet. Daarbij geldt: hoe kleiner het bedrijf, hoe minder kans op vreemd vermogen. Zo doet slechts 7% van de microbedrijven een succesvolle kredietaanvraag. “Ons kredietstelsel is nu alleen gericht op de financiering van gebouwen en voorraden, niet op het inspelen op toekomstige ontwikkelingen”, zegt Harold Goddijn.

Ook roept het Comité voor Ondernemerschap op om een nieuwe fonds voor het versterken van het eigen vermogen van het mkb op te zetten. Het gaat om risicodragend kapitaal (achtergestelde leningen) aan bedrijven die in de kern gezond zijn en een groot groeipotentieel hebben. De leningen zouden een aanvulling moeten zijn naast de huidige bancaire en non-bancaire financieringen die in de markt aangeboden worden. Hiervoor zou tussen de €350 miljoen en €1,75 miljard nodig zijn is de eerste inschatting.

Download Jaarbericht “Ondernemers in Beweging”

Het aantal failliet verklaarde bedrijven is gedaald volgens het CBS. Er zijn in oktober 9 bedrijven minder failliet verklaard dan in september en kwam uit op 108. Het aantal uitgesproken faillissementen is historisch laag. Wie gaat er nog wel failliet?

Van alle bedrijfstakken hadden de bouwnijverheid en handel het grootste aantal faillissementen. Volgens een analyse in het FD is het lastig om een lijn te ontdekken in de faillissementen uit september en oktober. Slecht ondernemerschap, ziekte en pech, het komt allemaal voor. Maar in nogal wat gevallen speelt corona, direct of indirect wel een rol.

Er speelt echter ook nog iets anders. Advocaat Sylvain Caris geeft aan in het FD dat dat rechtbanken sinds corona terughoudender zijn bij het uitspreken van faillissementen. Elk geval wordt apart inhoudelijk beoordeeld. Daarbij zal de rechter naar alle relevante omstandigheden kijken, waaronder ook de huidige pandemie. Dit staat in de “tijdelijke regeling insolventiezaken” van de rechtspraak uit juni 2020.

4 op de 5 werknemers willen geen loonoffer. Met een hecht en betrokken team is er kans dat medewerkers tijdelijk loon inleveren. Dit schrijft KvK in een uitgebreid artikel over het leveren van loonoffers door het personeel, waarin ze de case van Restaurant Pasta e Basta beschrijven (20 oproepkrachten en 10 vaste medewerkers ).

Juridisch gezien kan een ondernemer dit niet eenzijdig opleggen. KvK aviseert dan ook om intensief in gesprek te gaan met het personeel en transparante te zijn. Werknemers zijn namelijk niet verplicht om akkoord te gaan met een loonoffer: je kunt arbeidsvoorwaarden alleen aanpassen met wederzijdse instemming.

Vakbonden en andere organisaties die de belangen van werknemers vertegenwoordigen adviseren werknemers meestal niet akkoord te gaan met een loonoffer. Een loonsverlaging heeft namelijk gevolgen voor de pensioenopbouw en de hoogte van een eventuele uitkering als iemand alsnog ontslagen wordt.

Toch bleek dat in de cases die beschreven staan, de werknemers wel akkoord gingen met een beperkte loonoffer. Daarbij ging het bijvoorbeeld om 20% minder salaris voor 3 maanden. Gelukkig ging het snel weer beter en kon het misgelooen bedrag in de vorm van bonussen alsnog worden uitgekeerd.

Voor structurele loonoffers zou een mogelijkheid ook zijn om een deel van het salaris uit te betalen in aandelen in het bedrijf. Bij het begin van de corona-pandemie, toen nog niet duidelijk was hoe lang en diep de crisis zou worden, schreven Prof. Erik Stam en ik hier nog een uitgebreid opinie stuk over: “Geen loonoffer in deze crisis, maar winst voor medewerkers”.

Niet alleen zorgt dit op korte termijn voor verlichting van druk op de cash-flow van de onderneming, het levert ook aantoonbaar een innovatiever bedrijf en meer loyaliteit bij medewerkers op en zorgt op langere termijn voor betere welvaartspreiding. Lees hierover meer in ons onderzoek: “Medewerkersparticipatie: gelijkwaardiger vermogensverdeling én een stimulans voor ondernemerschap”.

Een mooi artikel van Tom van der Lubbe, een van de oprichters van hypotheekadviseur Viisi, die van binnenuit de financiële sector wil verbeteren door als organisatie te sturen op zelfsturing van eigen personeel, via holocracy, maar ook pleit voor een meer bescheiden opstelling van de financiële sector. Het boek “Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers” van Rutger Bregman en Jesse Frederik is dan ook het eerste wat nieuwe medwerkers krijgen.

Een mooi voorbeeld wat Tom aanhaalt is het provisieverbod voor adviseurs van hypotheken. Hoewel het in het belang van de klant was, werd dit jarenlang vanuit de sector tegengewerkt. Hierdoor werden er onderling geen afspraken gemaakt en was wetgeving uiteindelijk nodig om dit af te dwingen. Een onwenselijke situatie, die juist veel meer beperkingen opgelegd heeft:

Bij adviseurs van zakelijke financieringen speelt nu dezelfde discussie. Eigenlijk is iedereen het er over eens dat het beter is voor de ondernemer dat er een provisieverbod komt. Wanneer de sector zelf dit niet besluit in 2022, dan verwacht ik dat hier ook snel wettelijke regels voor gaan komen. Het zou verstandig zijn wanneer de sector gezamenlijk besluit om ook over te stappen naar een nieuw verdienmodel.

Dit gaat zeker niet makkelijk zijn op korte termijn, maar ook bij hypotheken en in de verzekeringsmarkt voor consumenten is deze transitie wel doorgevoerd en voor de klant, adviseur en financier is de nieuwe situatie veel overzichtelijker en is er een gelijk speelveld gecreëerd.